Czy pracodawca może nie wypłacać ryczałtu za nocleg?
Zgodnie z rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej ryczałt za nocleg nie przysługuje w następujących przypadkach:
- pracodawca lub strona zagraniczna zapewniają pracownikowi bezpłatny nocleg
- kierowca nocuje w hotelu lub obiekcie świadczącym usługi hotelarskie
- nocleg w Polsce nie trwa co najmniej 6 godzin pomiędzy godzinami 21 i 7
- za czas przejazdu.
Ponadto kierowca odpoczynku regularnego tygodniowego ( co najmniej 45 godzin) nie może odbierać w pojeździe w myśl rozporządzenia WE 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85.
Jeżeli pracodawca zapewnia bezpłatny nocleg np. w Hiszpanii czy we Francji musi wypłacać ryczałt za nocleg, jeżeli kierowca nie jest w stanie realnie dojechać np. do wynajmowanego mieszkania, czy bazie pracodawcy co stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 7 grudnia 2017 r. II PK 280/16: pracodawca planując trasę kierowcy układa ją w taki sposób, że przewidziany czas przejazdu, chociażby orientacyjny (średni), pozwoli pracownikowi dotrzeć i zatrzymać się w pobliżu bazy noclegowej, bez naruszania przepisów o czasie pracy kierowców. W tej mierze istotne jest położenie bazy, a mianowicie czy znajduje się ona przy drodze (szlaku transportowym), na której dopuszczalne jest poruszanie się pojazdów o określonej masie (ładowności). Z perspektywy ekonomicznej wyłania się kwestia, czy jeżeli wybór trasy należał do pracownika, to dialog z pracodawcą opierał się na wyborze trasy najkrótszej i czy wówczas pracownik miał realną możliwość noclegu w takiej bazie pracodawcy, zwłaszcza gdy w podróży przebywał przez kilka (kilkanaście) dni, to ukształtowana przez podmiot zatrudniający „sieć baz noclegowych” umożliwiała wybór miejsca oferowanego pracownikowi w sposób powtarzający się, czy też jednostkowy. Nie bez znaczenia pozostaje także rodzaj przewożonego ładunku, którego cechy i właściwości albo terminy dostawy, wymuszają podróż w określonym układzie komunikacyjnym, który nie krzyżuje się z miejscami baz pracodawcy.
W jakim dokumencie pracowniczym pracodawca ustala wysokość niższego ryczałtu za nocleg?
Wiemy już, że ryczałt nie może być za niski , ale w jakim dokumencie pracowniczym można ustalić jego wysokość? Na podstawie art. 77 [5] par. 3 kodeksu pracy może zostać określony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę . (…)Niedopełnienie powyższego obowiązku ustalenia wysokości i warunków wypłacania należności z tytułu podróży służbowej przez pracodawców formalnie niezwiązanych przepisami rozporządzeń wydawanych przez ministra właściwego do spraw pracy nie powoduje ujemnych następstw dla delegowanych pracowników, z woli ustawodawcy bowiem – w przypadku gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawierają takich postanowień – pracownikom przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej według stawek określonych przez ministra właściwego do spraw pracy (Kodeks pracy. Komentarz prof. dr hab. Andrzej Marian Świątkowski 2016r.) Należy pamiętać, iż nie może on zostać określony w obwieszczeniu obowiązującym u danego pracodawcy, będzie to prawnie bezskuteczne, gdyż nie jest źródłem pracy w rozumieniu art. 9 kodeksu pracy ( porównaj Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 30 maja 2017 r. I PK 154/16).
Analizując zagadnienie ustalenia wysokości za ryczał za nocleg obecny pogląd Sądu Najwyższego w tym zakresie jest korzystnym rozwiązaniem dla pracodawców. Sądy coraz częściej uwzględniają fakt, iż kierowca w transporcie międzynarodowym nie powinien mieć określonej stawki takiej jak pracownicy z innej branży zawodowej. Mam tylko nadzieję, że kolejne lata i kolejne wyroki nie będą reprezentowały innego poglądu w tym zakresie.
Karolina Otfinowska
