W 2016 roku liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy zgłoszonych na statystycznej karcie wypadku, wyniosła ogółem 87886 osób, natomiast w pierwszym półroczu 2017 r. na formularzu Z-KW zgłoszono już 39093 osoby.
Czy wypadku można było uniknąć? Czy pracownik wiedział o zagrożeniach występujących na jego stanowisku pracy?
Niniejsza publikacja nie będzie dotyczyła omówienia zagadnienia dotyczącego wypadków w pracy, tylko ma na celu przekazanie dlaczego ocena ryzyka zawodowego ma istotny wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy w przedsiębiorstwie.
W myśl art. 226 oraz art. 201 par. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24 poz. 141 z późn. zm.) podmiot zatrudniający na podstawie umowy o pracę jest zobowiązany do:
– oceniania i udokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą
– informowania każdego pracownika o ryzyku zawodowym ( bez względu od zajmowanego stanowiska , czy wymiaru etatu) oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami
– stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko.
Pomimo znaczenia oceny ryzyka zawodowego, Kodeks Pracy nie definiuje jego pojęcia . Na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 26 września 1997 r. (Dz.U. Nr 129, poz. 844) rozumie się przez to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Zgodnie z powyższą definicją, każdy pracownik ma zostać obowiązkowo poinformowany jakie, w danym miejscu pracy występują zagrożenia dla jego zdrowia i życia, jakie środki zastosowano ograniczające lub eliminujące zagrożenia. Ocena ryzyka zawodowego powinna mieć formę dokumentu papierowego, dodatkowo pracownik powinien podpisać oświadczenie o zapoznaniu się z jej treścią.
Obowiązek nałożony na pracodawcę nie ma charakteru jednorazowego, powinien go wypełniać w sposób ciągły, w szczególności :
-przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,
-przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (np. technologicznych lub organizacyjnych),
-po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy,
-po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.
Powinna być również uaktualniana:
• po wykonaniu pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy (o ile ich wyniki zasadniczo różnią się od poprzednich lub są wykonywane po raz pierwszy),
• po zaistnieniu wypadku przy pracy
Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół (lub zespoły), w skład którego mogą wchodzić: pracodawca, pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę (w tym osoby kierujące pracownikami) lub/i eksperci spoza organizacji. Zaleca się, aby zespół oceniający ryzyko zawodowe składał się z osób, które:
• znają i rozumieją zasady oceny ryzyka zawodowego,
• mają wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach,
• umieją oceniać szkodliwe następstwa występujących zagrożeń.
Ocena ryzyka zawodowego stanowi obecnie podstawę europejskiej strategii zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, która objęła także i Polskę. Ocena ta stanowi etap początkowy długofalowego działania skierowanego na efektywne zarządzanie BHP. Jeżeli nie zostanie ona przeprowadzona lub nastąpi to w sposób nieprawidłowy mało prawdopodobne jest określenie, a w konsekwencji wprowadzenie właściwych środków prewencyjnych.
Znaczenie oceny ryzyka zawodowego podkreśla orzecznictwo:
• Pracodawca ma zatem obowiązek oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą na określonym stanowisku, ujmując go w kartach oceny tego ryzyka. O ryzyku należy pracownika poinformować, przekazując jednocześnie wiedzę o środkach zapobiegania negatywnym dla zdrowia lub życia skutkom warunków pracy ( Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
z dnia 19 kwietnia 2013 r. III PK 45/12).
• Zaniedbanie obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznego stanowiska pracy uzasadnia odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie winy w myśl art. 415 KC. Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy mają charakter bezwarunkowy – obciążają pracodawcę, niezależnie od sposobu spełniania świadczenia przez pracownika oraz niepodzielny – działania i zaniechania innych podmiotów nie zwalniają pracodawcy od odpowiedzialności za stan BHP w miejscu pracy. Realizacja obowiązku zawartego w art. 226 KP powinna polegać na przekazywaniu pracownikowi wiedzy o rodzaju i zakresie występujących zagrożeń w środowisku pracy oraz o skutkach dla zdrowia i życia, jakie może wywołać praca w kontakcie z tymi zagrożeniami (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 marca 2015 r.
III APa 53/1).
• Niesporządzenie oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych i nieinformowanie pracowników o zagrożeniach występujących w miejscu wykonywania przez nich pracy stanowi rażące naruszenie przepisów bhp. Brak pouczenia o zagrożeniach w miejscu pracy z uwagi na zatrudnianie pracowników niepełnosprawnych nabiera szczególnego znaczenia. Deprecjonowanie tego obowiązku z uwagi na charakter wykonywanej pracy wskazuje na bagatelizowanie zagrożeń, które mogą występować w miejscu świadczenia pracy przez pracowników niepełnosprawnych. Brak nadzoru nad pracą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych i nieprzekazywanie osobom kadry kierowniczej informacji dotyczących przeciwwskazań do pracy jakie posiadają pracownicy niepełnosprawni również stwarza zagrożenie dla ich życia i zdrowia ( wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 5 lutego 2013r III Aa 364/12).
Brak oceny ryzyka zawodowego stanowi naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy za co grozi grzywna w wysokości od 1000 do 30 000 zł ( art.283 kp) , ale nie należy wnioskować , że to jedyne obciążenie finansowe portfela pracodawcy, ponieważ brak działań prewencyjnych , sklasyfikowania zagrożeń występujących na stanowiskach pracy może spowodować wypadek przy pracy, co jest równoznaczne z brakiem przez dłuższy okres pracownika, zwiększonej składki ubezpieczeniowej, czy postępowania sądowego.
Tylko prawidłowo przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego daje gwarancję stronom stosunku pracy świadomość zagrożeń jakie występują w przedsiębiorstwie, wprowadzenie środków profilaktycznych oraz spełnienie wymagań przepisów prawnych.
Karolina Otfinowska
Translex Doradztwo Prawne
Przypisy:
1.http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/warunki-pracy-wypadki-przy-pracy/wypadki-przy-pracy-w-pierwszym-polroczu-2017-roku,3,28.html
2. Polska Norma PN-N-18002:2000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
3. Polska Norma PN-N-18002:2011 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
4. Komentarz . Kodeks Pracy red. Sobczyk prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk , wydanie 3.
Jeśli potrzebują Państwo pomocy w stworzeniu prawidłowego dokumentu – Oceny ryzyka zawodowego – zapraszamy do kontaktu! Pozostajemy do dyspozycji pod numerem telefonu +48 732 880 272
