Niemalże na porządku dziennym spotyka się sytuację, kiedy to firma zarejestrowana jest na jednego członka rodziny, natomiast przy jej prowadzeniu zaangażowana jest cała rodzina. Nie inaczej jest w branży transportowej – znaczna część firm to firmy rodzinne, dające pracę i stabilizację finansową dla kilku pokoleń. Warto jednak podkreślić, że w przypadku w którym przedsiębiorca korzysta z pomocy np. małżonka, czy swoich dzieci w prowadzeniu działalności gospodarczej – przepisy prawa nakładają dodatkowe obowiązki. Kim jest osoba współpracująca ? Czy należy ją zgłaszać do ZUS? Jak odprowadzać składki? Czy istnieją jakieś inne obowiązki względem takiej osoby? Odpowiedzi na te pytania znajda Państwo w poniższym tekście.
Kim jest osoba współpracująca?
Art. 8 ust 11 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż:
Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, (…) uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności (…)
Zatem zgodnie z Ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych muszą zostać spełnione łącznie 3 warunki:
-
Członek rodziny
Osobami współpracującymi mogą być:
- małżonek
- dziecko własne lub przysposobione
- dziecko małżonka
- przysposobione dziecko małżonka
- rodzic
- macocha
- ojczym
- osoba przysposabiająca
Osobami współpracującymi nie mogą być:
- rodzeństwo
- konkubent
- współlokator
-
Pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym
Brak jest w przepisach prawa wyjaśnienia co rozumieć pod tym pojęciem. Natomiast bardzo dokładnie pojęcie „prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego” scharakteryzował SN w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r., sygn. akt II URN 56/95. Wyjaśnił w nim, że „(…) Ocena, czy osoba »pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym« zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia (…). Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują. (…)”.
-
Współpraca z przedsiębiorcą przy prowadzeniu firmy
Podobnie jak przy poprzedniej przesłance – brak jakiejkolwiek definicji tego pojęcia w przepisach prawa.
Orzecznictwo oraz doktryna wskazują jednak na następujące warunki współpracy, aby uznać ją za współpracę w ramach prowadzenia firmy:
– współpraca musi mieć pewien wymiar ekonomiczny, czyli przedsiębiorca musi zyskiwać na tej współpracy np. poprzez to że nie zatrudnia księgowej gdyż to żona zajmuje się tymi kwestiami
– charakter wykonywanych świadczeń musi być istotny dla działalności, a nie marginalny
– Czynności muszą być wykonywane systematycznie, muszą się charakteryzować stabilnością i pewnym zorganizowaniem, dodatkowo muszą odbywać się stale, z dużą częstotliwością i nie mogą być incydentalne. Przykładowo, jeśli na zasadzie wyjątku mąż pomaga żonie np. zawieść towar do kontrahenta, gdyż rozchorował się im kierowca – nie będzie to nosiło cech takiej współpracy.
Chodzi tutaj także o stałe wykonywanie takich czynności, bez których dane przedsiębiorstwo nie dałoby rady funkcjonować, lub sam przedsiębiorca z uwagi na rozmiar czy charakter działalności nie byłby sam w stanie wykonać np. obecność w 2 miejscach na raz, podpisywanie umów z klientami lub kontrahentami w imieniu przedsiębiorcy, wydawanie lub odbiór towaru, prowadzenie księgowości czy kadr i płac.
– współdziałanie małżonków przy firmie, musi prowadzić do podwyższenia dochodów z tej działalności, (i stanowić majątek wspólny małżonków) , a bez tej współpracy uzyskane dochody byłyby niższe.
– Za swoje czynności osoba współpracująca nie uzyskuje żadnego wynagrodzenia za wykonywaną pracę, natomiast wypracowany z działalności zysk służy także tej osobie np. w prowadzonym gospodarstwie domowym. Przykładowo jest to jedyne źródło utrzymania dla tej rodziny i zyski z działalności są przeznaczane na zaspokojenie potrzeb także tej osoby.
– wykonywanie w ramach działalności czynności, usług, do których konieczne są określone uprawnienia, wykształcenie , które posiada wyłącznie osoba współpracująca. (np. mąż jest kierowcą w firmie żony, a żona nie posiada prawa jazdy.)
Należy jednak zaznaczyć że współpracą nie będzie:
– wykonywanie takich czynności w sytuacjach wyjątkowych, awaryjnych i incydentalnie np. krótkiej choroby małżonka, wyjazdu na wakacje ojca etc.
– wykonywanie obowiązków członka rodziny które przewidziane są w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (np. przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny w stopniu odpowiadającym ich możliwościom zarobkowym i majątkowym, czy obowiązek pomocy we wspólnym gospodarstwie)
– sam fakt posiadania pełnomocnictwa do załatwienia niektórych spraw w imieniu przedsiębiorcy
– czynności techniczne i wtórne, które nie są bezpośrednio związane z wykonywaną działalnością np. pomoc w wystawianiu faktur, wysyłka korespondencji, odbiór poczty etc.
Jaka kwota składek?
Jeśli w Państwa przedsiębiorstwie występuje sytuacja, w której korzystają Państwo z pomocy najbliższej rodziny, oraz występują łącznie wskazane powyżej 3 przesłanki – za osobę współpracują powstaje obowiązek uiszczenia składek do ZUS. Oblicza się je w identyczny sposób jak składki, które odprowadza sam przedsiębiorca. Jest jednak kilka wyjątków od tej zasady. W przypadku kiedy przedsiębiorca korzysta z preferencyjnych składek – osoba współpracująca z takiej ulgi skorzystać nie może. Ponadto w przypadku kiedy członek rodziny posiada zatrudnienie na umowę o pracę w innej firmie oraz otrzymuje co najmniej minimalne wynagrodzenie i są odprowadzane z tego tytułu składki do ZUS – wówczas po stronie przedsiębiorcy istnieje konieczność za taką osobę współpracującą – odprowadzenia wyłącznie składki zdrowotnej (zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych).
Co z podatkiem dochodowym?
Zgodnie z przepisami prawa – wynagrodzenie które uzyskuje osoba współpracująca podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na takich samych zasadach, jak wynagrodzenie innych pracowników.
Natomiast Ustawodawca rozstrzygnął za koszt podatkowy nie uznaje się wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników.
W przypadku w którym współpraca ta ma charakter nieodpłatny – po stronie przedsiębiorcy powstanie przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Ustawodawca jednak zdecydował, że tego rodzaju przychody są zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym.
Co może ZUS?
Przepisy upoważniają ZUS, aby ten mógł udowodnić pomimo np. zawartej umowy o pracę z synem, że stosunek ten jest faktycznie współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Jeśli ZUS zrobi to skutecznie, wówczas w takiej sytuacji obowiązek odprowadzenia składek powstanie, nie od kwoty zawartej w umowie o pracę np. od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, ale od minimalnej podstawy dla osób prowadzących działalność.
Jeśli mają Państwo wątpliwości co do tego, czy członkowie rodziny są osobami współpracującymi, czy mają Państwo dodatkowe obowiązki i jakie z tego tytułu – jesteśmy do dyspozycji!
Zachęcamy do kontaktu telefonicznego pod numerem telefonu : +48 732 880 272 lub mail: info@dp-translex.pl
